De opmars van digitale misleiding

In een tijd waarin iedereen met één klik foto’s en video’s kan bewerken of genereren, wordt het steeds moeilijker om te weten wat echt is. AI maakt het mogelijk om overtuigende deepfakes te maken van politici, bekende gezichten of zelfs gewone mensen. Wat vroeger enkel in dure studio’s kon, kan nu met een gratis app. Gelukkig bestaan er vandaag toegankelijke tools waarmee ook jij nepnieuws en gemanipuleerde beelden kunt ontmaskeren.

Waarom dit belangrijk is

Fake news is niet onschuldig. Het kan reputaties schaden, verkiezingen beïnvloeden of mensen overtuigen van iets dat nooit gebeurd is. Bovendien gebruiken kwaadwilligen soms echte gezichten in valse video’s zonder toestemming. Jezelf wapenen tegen die misleiding begint met kennis en een paar eenvoudige hulpmiddelen.

1. InVID – controleer video’s stap voor stap

InVID is een gratis browserextensie ontwikkeld voor journalisten, maar perfect bruikbaar voor iedereen die wil nagaan of een video betrouwbaar is.

Zo gebruik je het:

1. Installeer de InVID-plugin in je browser (Chrome of Firefox).

2. Open de video die je wilt controleren en kopieer de URL.

3. Start InVID en kies Keyframe Analysis om de belangrijkste beelden uit de video te halen.

4. Sla een paar frames op en gebruik de ingebouwde Reverse Image Search om te zien of dezelfde beelden al eerder opduiken op andere sites.

5. Bekijk ook de Metadata-tab om te controleren wanneer en hoe de video werd gemaakt.

Met deze stappen zie je vaak meteen of het om oude beelden gaat die in een nieuwe context zijn geplaatst.

2. YouTube Data Viewer – onthul verborgen info

Veel misleidende video’s worden via YouTube verspreid. YouTube Data Viewer helpt om te zien wanneer een video exact werd geüpload en welke miniatuurafbeeldingen (thumbnails) erbij horen.

Zo gebruik je het:

1. Kopieer het adres van de YouTube-video.

2. Open YouTube Data Viewer en plak de link.

3. Je krijgt meteen te zien op welke datum en op welk tijdstip de video werd geüpload.

4. De miniatuurbeelden kan je apart bekijken om te zien of ze elders opduiken.

Zo ontdek je snel of iemand oude beelden hergebruikt met een nieuwe titel of beschrijving.

3. NewsGuard – beoordeel de bron

Zelfs als de beelden echt zijn, kan de bron misleidend zijn. NewsGuard is een browserextensie die nieuwswebsites beoordeelt op transparantie en betrouwbaarheid.

Zo gebruik je het:

1. Installeer de extensie in je browser.

2. Surf naar een nieuwssite of artikel.

3. In de adresbalk verschijnt een schildje: groen voor betrouwbare bronnen, rood voor twijfelachtige sites.

Zo zie je in één oogopslag of de website waar je informatie vandaan haalt te vertrouwen is.

4. EXIF-viewers – bekijk verborgen metadata

Foto’s bevatten vaak onzichtbare gegevens over het toestel, de datum en zelfs de locatie waarop ze genomen zijn. Manipulatie wist die metadata vaak uit.

Zo gebruik je het:

1. Download de foto die je wilt controleren.

2. Open een online EXIF-viewer of gebruik een programma zoals ExifTool.

3. Controleer de datum, cameramodel en locatiegegevens.

4. Ontbreekt alle metadata of lijkt de datum niet te kloppen? Dan is de kans groot dat de foto bewerkt werd.
   
   

5. Truepic of Serelay – bewijs dat jouw beelden echt zijn

Wil je jezelf beschermen tegen misbruik van je eigen beelden? Dan kun je apps zoals Truepic of Serelay gebruiken. Ze voegen bij het nemen van de foto automatisch digitale handtekeningen toe, zodat je later kunt aantonen dat het beeld authentiek is.

Zo gebruik je het:

1. Open de app en maak een foto of video vanuit de ingebouwde camera.

2. De app voegt automatisch cryptografische gegevens en locatie-info toe.

3. Wanneer iemand later jouw beeld zonder toestemming gebruikt, kan je via de app aantonen dat jouw opname het origineel is.

Zo bescherm je niet alleen je privacy, maar ook je geloofwaardigheid.

6. Content Credentials (C2PA) – de nieuwe standaard

Steeds meer camera’s, telefoons en platforms ondersteunen een nieuwe standaard genaamd C2PA. Dit systeem voegt “content credentials” toe: een soort digitaal paspoort waarin vastligt wie een beeld heeft gemaakt en of het werd bewerkt.
In de toekomst zullen platforms zoals YouTube, Meta en Adobe deze informatie standaard tonen. Zie je zo’n label bij een afbeelding of video? Dan weet je dat de herkomst verifieerbaar is.

Realistische verwachtingen

Geen enkele detector is perfect. Deepfakes worden steeds geloofwaardiger, en soms is gezond verstand nog altijd de beste verdediging:

• Komt de bron betrouwbaar over?

• Bestaat er onafhankelijk bewijs?

• Lijkt het beeld té spectaculair om waar te zijn?

Gebruik meerdere tools samen, en vertrouw pas iets als verschillende controles hetzelfde resultaat tonen.

Conclusie: wapens tegen digitale manipulatie

Met een paar eenvoudige hulpmiddelen en wat oplettendheid kun je jezelf uitstekend beschermen tegen digitale misleiding.
Tools zoals InVID, NewsGuard en Truepic zijn vandaag al vrij beschikbaar voor gewone gebruikers. Door kritisch te blijven en technologie slim in te zetten, blijft de waarheid zichtbaar — zelfs in een wereld vol AI-beelden.